Profesor Miodrag Zec, danas jedan od najuticajnijih ekonomista u regionu, otjeran je sa Ekonomskog fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci 1985. godine. Do danas je ostalo nejasno šta je bio pravi razlog njegovog uklanjanja iz nastavnog procesa, ali novi dokazi rasvjetljavaju pozadinu ovog političkog progona.
Progon profesora Zeca i njegovih kolega Jovana Dušanića i Ljubomira Zolotića pokrenut je 11. decembra 1985. godine, kada su pripadnici Službe državne bezbjednosti (SDB) izvršili pretrese njihovih stanova u zoru i priveli ih na saslušanje. Prema Informaciji SDB-a, trojica profesora su navodno djelovala “s pozicija srpskog nacionalizma”, kritikovala Narodnooslobodilačku borbu (NOB) i negativno govorila o Josipu Brozu Titu. Kao svjedoci su navedeni zaposlenici fakulteta i bivši profesori, a samo nekoliko mjeseci kasnije Naučno-nastavno vijeće donosi odluku o isključenju docenta Zeca i Dušanića iz nastave, dok je asistent Zolotić mogao ostati, ali je i on napustio Banja Luku.
Trpili strašno maltretiranje
Kasnije dr Jovan Dušanić je napisao: “Istina, niko nas nije tukao, ali smo kolega Ljubomir Zolotić i ja bili maltretirani od strane inspektora SDB. Kolegi Lj. Zolotiću bilo je naređeno, u prostorijama SDB, da se okrene prema zidu sa rukama podignutim uvis. Iza njegovih leđa inspektori SDB su na njega vikali i prijetili mu da će ga (ukoliko ne potpiše unaprijed pripremljenu izjavu) premlatiti i na kraju likvidirati. Drugi su predlagali da ga odmah likvidiraju. Sve to je bilo praćeno udaranjem pendrecima po stolu iza njegovih leđa i repetiranjem i stavljanjem pištolja na potiljak glave kolege Lj. Zolotića. Mene su neprekidno ispitivali u prostorijama SDB i to je trajalo 16-18 časova svakog dana, a onda su me prebacivali na spavanje u zatvor ‘Tunjice’ u ćeliju u kojoj su bili robijaši osuđeni na višegodišnje kazne zatvora i policijski provokatori. Za mene je bio ‘rezervisan’ krevet ispod razbijenog prozora naše zatvorske ćelije, a temperatura se tih decembarskih noći spuštala do minus deset.”
Glavni razlozi
Iako je Komitet Saveza komunista Banjaluka utvrdio da profesor Zec nije djelovao s nacionalističkih pozicija i da mu je rad ocijenjen kao visokokvalitetan, političke strukture su insistirale na njegovom uklanjanju. Novoizabrani dekan Krstan Malešević je kasnije priznao da su se mnoge kolege iz zavisti okrenule protiv Zeca, ističući da mu treba izreći partijsku kaznu, ali ne zbog nacionalizma, već zbog “brzine na riječima”.
Dok su Zec i Dušanić napustili Banjaluku i nastavili karijere u Beogradu, javnost je sve više podržavala progonjene profesore. Odbor za odbranu slobode misli i izražavanja uputio je 25. juna 1986. godine “Apel javnosti”, zahtijevajući da se osudi njihovo nezakonito kažnjavanje i omogući povratak u nastavu. Studenti Ekonomskog fakulteta su takođe bili uz svoje profesore i nisu podržavali njihovo isključenje.
U nedavno objavljenom naučnom radu docenta dr Nikole Ožegovića pod naslovom “Borba protiv ‘srpskog nacionalizma’ i politički progoni srpskih intelektualaca” u časopisu Istorija 20. veka, dodatno se rasvjetljava pozadina ovog slučaja. Prema tvrdnjama profesora Zeca, pravi razlog montirane političke afere bila je borba za očuvanje akademskih standarda na Ekonomskom fakultetu. On je ukazao na problem prelaska nastavnog kadra sa Više ekonomsko-komercijalne škole (VEKŠ) na fakultet, iako oni nisu ispunjavali zakonske uslove. Kako su većina tih kadrova bili Muslimani, pitanje je lako politizovano i predstavljeno kao nacionalni obračun.
Uloga Zorana Kalinića i Stanka Stanića
Ključnu ulogu u ovoj aferi, prema Zecu, imali su tadašnji sekretar Opštinskog komiteta SK Zoran Kalinić, protiv koga se danas vodi postupak zbog prodaje diploma, te članovi nastavnog osoblja Ekonomskog fakulteta Stanko Stanić, kasnije rektor Univerziteta u Banjoj Luci, i Rajko Tomaš. Glavni svjedok optužbe bio je saradnik SDB-a Boro Pašalić, poznat pod nadimkom “Kent”. Takođe, Zec tvrdi da se Stanko Stanić uselio u njegov stan nakon što je on napustio Banjaluku.
Zoran Kalinić, dekan Nezavisnog univerziteta Banjaluka – NUBL, postao poznat široj javnosti nakon hapšenja u akciji “Klaster” zbog izdavanja i prodaje diploma, a predsjednik je stranke “Naša priča Republika Srpska”.
Na dan pisanja ovog teksta nismo uspjeli da stupimo u kontakt sa Stankom Stanićem i Zoranom Kalinićem. Sa NUBL-a smo dobili odgovor: “Prof. dr Zoran Kalinić je u penziji i ne nalazi se ni u upravljačkim ni u vlasničkim strukturama Nezavisnog univerziteta Banja Luka. Samim tim, molimo vas da probate da ga kontaktirate privatno.”
Iako je prošlo skoro 40 godina, istina o ovom slučaju tek sada izlazi na vidjelo, potvrđujući da su politički interesi i unutarstranačke borbe bile važnije od akademskih kriterijuma i stručnosti.
(InfoVeza)
